المتقین

المتقین

بررسی خصوصیات اخلاقی/عادات سالم و ناسالم
المتقین

المتقین

بررسی خصوصیات اخلاقی/عادات سالم و ناسالم

تقوا چیست؟

تقوا

بسم الله الرحمن الرحیم

تقوا چیست؟

پرهیز از گناه را تقوا گویند. تقوا یک نیروى باز دارنده درونى است که در وجود انسان به وجود می آید و او را در برابر ارتکاب کارهای خلاف حفظ مى‏کند. کمال تقوا آن است که علاوه بر دوری از گناهان و محرمات، از مشتبهات نیز اجتناب شود.  به شخص متّصف به این صفت، متقی گفته می‌شود.


بررسی کامل تقوا و اهمیت آن از منظر قرآن و عترت


 فهرست

 

تفسیر تقوا

تقوا، از مهم ترین شاخص های تربیت دینی است که در معارف ناب اسلامی بسیار به آن سفارش شده است. بنا بر همین ارزش و جایگاه، بزرگان اخلاقی و پیشروان تعلیم و تربیت اسلامی نیز به مسئله تقوا بیش از هر چیز توجه می کنند. در این میان، هرکدام تعریف های گوناگونی از تقوا ارائه داده اند که «پرهیزکاری» وجه مشترک همه آنهاست. حال آنکه شهید فرزانه، استاد مرتضی مطهری که در تبیین و آشکار ساختن معارف الهی، نگرشی ژرف و دقیق داشت، با دید تیزبین و تحلیل موشکافانه خویش، این معنا را برای واژه تقوا، نارسا می داند. ایشان ضمن اینکه زبان فارسی را از داشتن واژه ای هم سنگ در برابر کلمه تقوا ناتوان معرفی می کند، در یک تعریف توضیحی، کلمه «خود نگه داری» را معادل تقوا می داند و می گوید:

تقوای از معاصی، در واقع معنایش خود نگه داری است. متقی باش؛ یعنی خود نگه دار باش. خود این، یک حالت روحی و معنوی است که از آن، تعبیر به «تسلط بر نفس» می کنند. اینکه انسان بتواند خود بر خود و در واقع، اراده و عقل و ایمانش بر خواهش ها و هوس هایش تسلط داشته باشند، به طوری که بتواند خودش را نگه دارد، این نیروی خود نگه داری، اسمش تقواست... خود را نگه داری کردن از معصیت، لازمه اش اجتناب از معصیت است و لازمه اجتناب از معصیت، خود را از لازمه معصیت ـ یعنی خشم الهی ـ نگه داری کردن است... اگر بگویند «اِتَّقِ اللّه َ» معنایش این است که خود را نگه دار از اینکه گرفتار گناه شوی و بر اثر گناه کردن، در معرض خشم الهی قرار بگیری.

امام علی(ع): تقوا, اجتناب(ازمعصیت خدا) است .

امام علی(ع): عصمت (و مصونیت از گناه) به تقوا بسته شده است . 

امام صادق(ع) :در پاسخ به سؤال ازمعنای تقوا, فرمود:تقوا این است که خداوند در جایی که تو را فرمان داده است غایب نبیند ودر آن جا که تو را نهی کرده است , حاضر نیابد.

از امام صادق علیه السّلام سؤال شد تقوی چیست فرمود: هر چه خدا امر کرده است، بجای آوری و از هر چه نهی فرموده خودداری کنی.

امام علی(ع): تقوا این است که انسان از هر آن چه او را به گناه می کشاند, پرهیز کند.

امام علی(ع): با تقوا کسی است که از گناهان بپرهیزد.

امام علی(ع): اساس تقوا, ترک شهوت است .  

امام علی(ع): هر که بر شهوت خود مسلط باشد, با تقواست .

امام علی(ع):  شالوده (اساس) تقوا, رها کردن دنیاست .

پیامبر خدا(ص):همه تقوا این است که آن چه را نمی دانی بیاموزی و آنچه را می دانی به کار بندی .

پیامبر خدا(ص):عصاره تقوا در آیه ((ان اللّه یامر بالعدل و الاحسان )) است .

امام رضا(ع): در قرآن سفارش به تقوا و سفارش به ارحام در کنار هم آمده است . بنابراین اگر کسی به خویشاوندانش رسیدگی و احسان ننماید ، با تقوا محسوب نمیشود .

امام صادق(ع) :معنی آیه شریفه«هُوَ أَهْلُ التَّقْوی وَ أَهْلُ الْمَغْفِرَةِ-سوره مدثر» این است که من شایستهام تا بندگان من از من تقوی داشته باشند، و من هم آمادهام آنها را بیامرزم.

در کتاب ایمان و کفر آمده که تفسیر تقوی آن است که گذشت کنی از آنچه برای تو گرفتن آن مانعی ندارد، برای احتراز از آن چه گرفتن آن اشکال دارد، تقوی در حقیقت اطاعت از خداوند است، و اینکه خدا را به یاد بیاورد و فراموش نکند، و علم داشته باشد و اعمالش مورد قبول قرار گیرد.

 

تقوا؛ مصونیت، نه محدودیت

یکی از مهم ترین اسباب گرفتاری و مصیبت انسان در دنیا، رفتارهای ناشایست اوست که در رها کردن عنان نفس و ترجیح دادن خواسته دل برخواست پروردگار ریشه دارد. انسانی که همواره درصدد برآوردن تمایلات نفسانی خویش و بهره جویی از لذت های گذرای دنیاست، خود را از امداد غیبی پروردگار و از توجه و رسیدگی های خداوند ـ که به بندگان شایسته خویش دارد ـ محروم ساخته است. در مشکلات و مصیبت های دنیایی نیز توجه ویژه پروردگار شامل او نخواهد شد؛ زیرا او در زندگی روزانه خویش، خدای متعال و خشنودی او را به فراموشی سپرده است. شهید مطهری با اشاره به اینکه تقوا، کلید حل مشکلات دنیا و آخرت انسان است، این صفت زیبا را تنها راه برون رفت از درگیری های زندگی معرفی می کند و با استناد به قرآن می فرماید:

انسان وقتی که بصیرتی نداشته باشد، در ابتدا از تقوا، تنها محدودیت می فهمد و می گوید: اگر انسان بخواهد خودش را مقید به تقوا کند، معنایش این است که خودش را در بن بست قرار دهد، به دور خودش خطی بکشد و برای خود، محدودیت قائل شود. قرآن درست نقطه مقابل این مطلب را ذکر می کند [و نکته لطیف همین است]؛ یعنی بی تقوایی است که انسان را در بن بست قرار می دهد و تقواست که بن بست را می شکند... خداوند در قرآن می فرماید: تقوا بن بست و محدودیت نیست؛ برعکس، تقوا نداشتن، انسان را به بن بست ها و محدودیت ها دچار می کند و تقوا، راهی است که خدا معین کرده است که اگر انسان از آن راه برود، محدودیت و بن بستی برای او نیست: «وَ مَن یَتَّقِ اللّه َ یَجْعَلْ لَهُ مَخْرَجاً» هر کس که تقوای الهی را پیشه کند، خدا برای او راه بیرون رفتن از تنگناها و مشکلات را قرار می دهد.


رابطه عبادت و تقوا

قرآن.((یا أیها الناس اعبدوا ربکم الذی خلقکم والذین من قبلکم لعلکم تتقون  ای مردم! پروردگار خود را پرستش کنید؛ آن کس که شما، و کسانی را که پیش از شما بودند آفرید، تا پرهیزکار شوید)) بقره 21

مجمع البیان:در این آیه خداوند همه مردم را مخاطب قرار مى دهد، خواه توحیدگرا و دین باور یا شرک گرا؛ و مى فرماید: «هان اى مردم! اى انسانها!»؛ زیرا هر آیه اى که با «یا ایّهاالنّاس» شروع شود، متوجّه تمامى بشریت است و جز کودکان و کسانى که از نعمت خرد محروم اند، همه را دربرمى گیرد، و هر آیه اى که با «یا ایّهاالّذین آمنوا» آغاز شود، روى سخنش در درجه نخست، مردم باایمان است.«اعبدوا ربّکم»از راه پرستش و عبادت خدا، به پروردگارتان تقرّب جویید .

ابن عبّاس مى گوید: منظور این است که خداى را یکتا و بى همتا بشناسید«الّذى خلقکم»خداى پرمهر در ترسیم نعمتهاى گرانى که به انسانها ارزانى داشته است، آفرینش آنان و پیشینیانشان را یادآور مى شود تا آفریدگار خود را فراموش نسازند، و از گناه - که نافرمانى اوست - دورى جویند و پروا را پیشه خود سازند: «لعلّکم تتّقون»برخى گفته اند: منظور از واژه «تتّقون»، پرستش خدا و بندگى اوست؛ همانسان که مى فرماید: «وَ ما خَلَقْتُ الْجِنَّ وَالْإنْسَ اِلّا لِیَعْبُدُونِ.»(81) (و جنّ و انس را نیافریدم جز براى آنکه مرا بپرستند.)
به اعتقاد بعضى از مفسّران، معناى آیه شریفه این است که: خداى را بپرستید تا پرهیزگار شوید و از گناه و زشتى دورى جویید.

پیام آیه: خداوند پس از اشاره بر هادی بودن قرآن برای متقین و معرفی آنان و معرفی افرادی که شامل هدایت قرآن نمی شوند (کفار و منافقین)، مردم را مخاطب قرار می دهد و به آنان می گود که برای اینکه به تقوا برسید و جزو گروه متقین باشید تا از هدایت بهره گیرید، خدا را بپرستید. چون پرستیدن و عبادت خدا راهی است به سوی با تقوا شدن. هم چنین در این آیه تنها به این مسأله اشاره نمی کند که خدا را بپرستید بلکه خدا را نیز معرفی می کند و می فرمایند که خدا نه تنها آفریننده شما، بلکه آفریننده پیشینیان شما نیز هست؛ پس شایسته این پرستش است.

هر عبادتی که پایه اش بر تقوی نباشد او سست و بی اعتبار میباشد، خداوند میفرماید آیا کسی که پایه های منزل خود را بر اساس تقوی نهاده و از خداوند میترسد و رضایت او را طالب است، مانند کسی است که پایه های خانه خود را کنار گودالی قرار داده تا ریزش نماید و در جهنم سقوط کند.سوره توبه آیه 109


رابطه نماز و تقوا:

 بندگی و تقوی لازم وملزوم یکدیگرند چنانکه در سوره مبارکه اعلی در آیه شریفه 14 میفرماید «قد افلح من زکیها» رستگار کسی است تزکیه کند پس تقوی عامل رستگاری است.این یک طرف معادله .و از طرف دیگر میفرماید «ان الصلاه تنهی عن الفحشاء والمنکر» اینهم طرف دیگر معادله که عبادت انسان را از بدیها و زشتیها باز میدارد و عبادت عامل بازدارنده از بدیها است .پس عبادت وتقوی هر دو در یک محورند که میتواند انسان را به هدف نهایی خلقت نزدیک سازد .

قرآن.(( وأقم الصلاة إن الصلاة تنهى عن الفحشاء والمنکر  و نماز را برپا دار، که نماز (انسان را) از زشتیها و گناه بازمی‌دارد.)) عنکبوت 45

تفسیر میزان: یعنی چنین نیست که هر کس نماز بخواند نتواند گناه کند،بلکه نماز نوعی توجه عبادی است که در آن ، اگر بنده نهایت توجه را مبذول دارد ومتذکر به ذکر وحدانیت خدا و رسالت پیامبر و مسأله معاد باشد و در برابر پروردگارش بااخلاص بایستد و تنها او را بخواند و از او کمک بخواهد و از خداوند درخواست کندکه او را به راه مستقیم خود هدایت کند و با تمام روح و بدنش متوجه ساحت کبریایی وعظمت خداوند باشد. بعد از آنکه خود را از هرگونه آلودگی روحی و جسمی مطهرنموده ، هر آینه چنین نمازی باعث می شود که ملکه تقوا و پرهیز از گناهان در انسان ایجاد شود و انسان بواسطه درک معنای عبودیت هرگز به خود اجازه ندهد که پروردگارو مولایش را نافرمانی کند،

تفسیر نور:«اگر عبادتى تقوى ایجاد نکند، عبادت نیست».


رابطه روزه و تقوی:

قرآن.((یا أیها الذین آمنوا کتب علیکم الصیام کما کتب على الذین من قبلکم لعلکم تتقون  ای افرادی که ایمان آورده‌اید! روزه بر شما نوشته شده، همان‌گونه که بر کسانی که قبل از شما بودند نوشته شد؛ تا پرهیزکار شوید.)) بقره 183

تفسیر نمونه: روزه سر چشمه تقوا- به دنبال چند حکم مهم اسلامى در اینجا به بیان یکى دیگر از این احکام که از مهمترین عبادات محسوب مى‏شود مى‏پردازد و آن روزه است، و با همان لحن تأکید آمیز گذشته مى‏گوید: «اى کسانى که ایمان آورده‏اید روزه بر شما نوشته شده است آن گونه که بر امتهایى که قبل از شما بودند، نوشته شده بود» (یا أیها الذین آمنوا کتب علیکم الصیام کما کتب على الذین من قبلکم).و بلافاصله فلسفه این عبادت انسان ساز و تربیت آفرین را در یک جمله کوتاه اما بسیار پرمحتوا چنین بیان مى‏کند: «شاید پرهیزکار شوید» (لعلکم تتقون)

 

اهمیت تقوا

امام علی (ع): بر تو باد تقوا که آن خوی پیامبران است.

پیامبر خدا(ص) در سفارش خود به ابوذر فرمود: بر تو باد تقوای خدا, زیرا که آن سرآمد همه کارهاست.

امام علی (ع):در پاسخ به این پرسش که برترین اعمال چیست؟ : تقوا.

امام حسن عسکری(ع):تقوی الهی پیشه کنید و مایه زینت ما باشید نه مایه سرشکستگی ما.

پیامبر خدا(ص):به درستی که اگر از کثرت نماز همچون کمان خمیده و در اثر روزه گرفتن همچون زه کمان باریک شوید، به حالتان مفید نخواهد بود مگر آنکه تقوا پیشه کنید و از محرمات دوری کنید.

پیامبر خدا(ص):ای ابوذر! باید کوششی که در مراعات تقوا اِعمال می کنی از کوششی که در انجام سایر اعمال به خرج می دهی بیشتر باشد.

امیرالمونین (ع):دوری از بدی ها بر کسب خوبی ها مقدم است.

امام علی (ع):تقوا, هیچ عوض وجایگزینی ندارد.

امام علی (ع):تقوا, هدفی است که هر کس آن را دنبال کند به هلاکت نیفتد و هر که به کارش بندد پشیمان نشود, زیرا با تقواست که رستگاران رستند و با معصیت است که زیانکاران زیان کردند .

امام علی (ع):هر که از تقوا جدا شود, شیفته لذت ها و شهوات گردد و در بیابان سرگردان کننده گناهان بیفتد و پیامدهای ناگوار سخت دامنگیرش شود.

امام علی (ع):و(خداوند) شما را به تقوا سفارش فرمود و آن را منتهای خشنودی خود و خواسته خویش از آفریدگانش قرار دادپس بترسید از خدایی که زیر نظر او هستید ناصیه ها شما در دست اوست .

امام علی (ع):تقوا منتهای خشنودی خداوند از بندگان خود و خواسته او از آفریدگانش می باشد.

امام علی (ع):ای بندگان خدا, شما رابه تقوای خدا سفارش می کنم , زیرا این بهترین سفارشی است که بندگان به یکدیگر می کنند ودر پیشگاه خداوند بهترین پایان امور است .

امام علی (ع):ای بندگان خدا, شما رابه تقوای خدا سفارش می کنم ، همان خدایی که برای (روی آوردن شما به تقوا) مثل ها زده ومدت عمر شما را مشخص کرده است .

امام علی (ع):ای بندگان خدا, شما را به تقوای خدا سفارش می کنم و از دنیا برحذرتان می دارم.

پیامبر خدا(ص):هر که از خدا پروادارد, نیرومند زندگی کند و در سرزمین دشمن خود امن و آسوده بگردد.

امام علی (ع):بدانید که با تقواست که نیش (زهرآلود) گناهان کنده می شود و با یقین است که به هدف نهایی می توان رسید.

امام علی (ع):هر که درختان تقوا بکارد, میوه های هدایت بچیند.

امام علی (ع):شخص باتقوا در راه رستگاری قدم برمی دارد و از فساد دوری می کند و در کار ساختن معاد حریص است.

امام صادق(ع): خداوند عزوجل هیچ بنده ای را از ذلت گناهان به عزت تقوا منتقل نکرد,مگر این که او را بی مالی توانگر ساخت و بی ایل و عشیره ای قدرتمند و بی آن که بشری با اوباشد, او را از تنهایی به در آورد.

امام صادق (ع): خدا عز و جل هیچ بندهای را از خواری گنهکاری به عزت تقوی منتقل نکند جز این که بی دارائی او را بی نیاز سازد و بی عشیره عزیز گرداند و بی همنشین او را مأنوس سازد(یعنی او را با خود انس دهد).

امام علی (ع): هر کس از خداوند بترسد و تقوی پیشه کند، خداوند او را بدون انس آرامش میبخشد، و بدون ثروت او را بینیاز میکند، و بدون سلطنت او را عزت میدهد.

امام حسن علیهالسلام - خطاب به مردی که با ایشان در باره ازدواج دختر خود مشورت کرد- فرمودند: او را به مردی باتقوا شوهر ده ؛ زیرا اگر دختر تو را دوست داشته باشد گرامیش میدارد و اگر دوستش نداشته باشد به وی ستم نمیکند.

امام علی (ع): شما را به تقوا داشتن از خدا سفارش می کنم با تقوا خواب (شب) خود را به بیداری رسانید و روزتان را با آن سپری کنید و آن را شعار دل هایتان سازید و گناهان خود را با آن بشویید وبیماری هایتان را با آن درمان کنید و پیش از فرا رسیدن مرگ به تقوا گرایید.

پیامبر خدا(ص):تقوا پیشگان مهترند و فقیهان پیشرو و نشستن در حضور آنان عبادت است .

امام علی (ع): ای بندگان خدا, بدانید که پرهیزگاران هم دنیا را بردند و هم آخرت را, با اهل دنیا در (استفاده از نعمت های) دنیای آنان شریکند, ولی اهل دنیا در(سعادت) آخرت آنان باایشان شریک نیستند.

امام علی(ع): شما را به تقوای خدا سفارش می کنم ,زیرا که آن حق خداست بر شما، تقوا همواره خود را بر امت های گذشته و آینده عرضه کرده و می کند, زیرا مردم در فردای قیامت که خداوند آن چه را آغاز کرده است باز می گرداند و آن چه را داده است می گیرد و از آن چه عطا فرموده است باز خواست می کند, به تقوا نیازمندند و چه اندکند کسانی که تقوا را پذیرفته و چنان که بایسته و سزاست به کارش بسته باشند! اینان اندک شمارند.

پیامبر خدا(ص):خدایا مرا چنان از ذات خود ترسان کن که گوئی تو را می بینم و مرا به پرهیزکاری خود خوشبخت کن و به نافرمانی خود بدبخت مکن قضای خود را برای من انتخاب کن و تقدیر خود را بر من مبارک کن که نخواهم آنچه را مؤخر کرده ای مقدم کنی یا آنچه را مقدم داشته ای مؤخر کنی و ثروت مرا در روحم مستقر کن.

پیامبر خدا(ص):دو رکعت نماز انسان با تقوا، برتر از هزار رکعت نماز فرد لاابالی است.

امام باقر (ع): همانا سخت ترین عبادت باز ایستادن از گناه است.

امام رضا  علیه السّلام  فرمودند: دشوارترین عبادت، تقوی و پرهیزگاری است.

پیامبر خدا(ص):عدالت نیکو است اما از دولتمردان نیکوتر، سخاوت نیکو است اما از ثروتمندان نیکوتر؛ تقوا نیکو است اما از علما نیکوتر؛ صبر نیکو است اما از فقرا نیکوتر، توبه نیکو است اما از جوانان نیکوتر و حیا نیکو است اما از زنان نیکوتر.

امام حسن مجتبی(ع):شما را به تقوای الهی و اندیشیدن مدام سفارش میکنم، زیرا که اندیشیدن پدر و مادر هم? خوبیهاست.

پیامبر  صلّی الله علیه و آله  وقتی مؤمنی را وداع می کردند، می فرمودند: خدا تو را رحمت کند و به تقوایت بیافزاید و تو را به هر خیری برساند.

پیامبر خدا(ص):سه چیز است که در هر که باشد سزاوار ثواب است و ایمانش کامل است: اخلاقی که به وسیله آن با مردم زندگی کند و تقوایی که وی را از محرمات خدا دور سازد و حلمی که او را از جهالت با جاهل بر کنار دارد.

پیامبر خدا(ص):تا زمانی که مردم امر به معروف و نهی از منکر نمایند و در کارهای نیک و تقوا به یاری یکدیگر بشتابند در خیر و سعادت خواهند بود، اما اگر چنین نکنند، برکتها از آنان گرفته شود و گروهی بر گروه دیگر سلطه پیدا کنند و نه در زمین یاوری دارند و نه در آسمان.

امام علی(ع):  به ادب و تربیت نفس خود پرداختم و برای آن ادبی بهتر از تقوای الهی در تمام حالاتش نیافتم.

امام علی علیه السّلام فرمودند: تقوی و پرهیزگاری سرآمد همه اخلاق میباشد.

امام حسن مجتبی(ع):تقوا ، باب هر توبه و سرآمد هر حکمت، و (مایه)شرافت هر کاری است.

امام علی(ع):  سروران اهل بهشت، تقوا پیشگان نیکوکارند.

امام علی (ع): خیر دنیا و آخرت در دو خصلت بی نیازی و تقواست و شر دنیا و آخرت در دو خصلت نیازمندی و گناه است.

امام موسی کاظم(ع): لقمان به فرزندش فرمود: فرزندم! دنیا دریایی عمیق است که بسیاری در آن غرق شدند. پس باید در این دریا، کشتی ات تقوای الهی، بار آن ایمان، بادبانش توکل بر خدا، ناخدایش عقل، راهنمایش علم و سکانش(فرمانش) صبر باشد.

امام موسی کاظم(ع): تقوای الهی پیشه کن و باطل را فرو گذار هر چند (به ظاهر) نجات تو در آن باشد، زیرا که نابودی تو در آن است.

رسول اکرم  صلی الله علیه و آله  فرمودند: هان ای بازرگان! همانا بازرگانان در قیامت گنه کار برانگیخته میشوند مگر کسی که تقوای الهی پیشه کرده.

پیامبر خدا(ص): یا علی سه چیز است که در هر که نباشد هیچ کار او درست نباشد: پرهیزکاریی که او را از نافرمانی خدا باز دارد، خوی نیکی که با مردمان سازگاری کند. بردباریی که از نادانی مردم درگذرد.

پیامبر خدا(ص):  هر کس سه چیز ندارد از خدا و من دور است. پرسیدند آنها چیست؟ گفت: بردباریی که نادانی نادانان را بدان در گذارد و خوش خویی که بدان در میان مردمان زندگی کند و پرهیزکاریی که او را از گناهان دور سازد.

امام علی (ع):ای بندگان خدا, شما را به تقوای خدا سفارش می کنم , زیرا که تقوا مهار است و تکیه گاه پس بندهای محکم آن را بچسبید و به حقایق آن چنگ در زنید.

وصیت امام علی (ع) به امام حسین (ع): پسرم ترا وصیت میکنم بپرهیز کاری در حال فقر و ثروت و به سخن حق در حال خوشنودی و خشم و میانه روی در حال نیاز و بی نیازی.

پیامبر خدا(ص):  سه چیز است اگر کسی خدا را با آن سه دیدار کند از بهترین مردم است کسی که واجبات خدا را انجام دهد او عابدترین مردم است و کسی که خود داری کند از حرامهای خدا او پرهیزکارترین مردم است، کسی که قناعت کند بآنچه روزی کرده او را خدا پس از ثروتمندترین مردم است.

امام علی (ع):خدا رحمت کند بنده های را که پروردگارش را منظور دارد و از گناهش دوری کند، با هوای نفس خود طرفیت کند، آرزوی بیجای خود را دروغ شمارد و دنبالش نرود، آن مرد مردانه خود را با تقوی مهار زده، با ترس پروردگارش لجام بر دهن زده و آن را با مهار بسوی طاعت کشانده و با لجام از نافرمانی حق رانده.

پیامبر خدا(ص):هیچ یک از شما به خاطر خدا چیزی را رها نکند, مگر این که خداوند بهتر از آن را از جایی که گمانش را هم نمی برد, نصیبش فرماید و (هیچ یک از شما) به خداوند بی اعتنایی نکند و ندانسته چیزی را نگیرد, مگر این که خداوندبدتر از آن را از جایی که فکرش را هم نمی کند, بهره او گرداند.

امام علی(ع):  تقوای الهی را درباره بندگان خدا و شهرهای او رعایت کنید؛ زیرا حتی از اماکن و حیوانات از شما سؤال خواهد شد.

امام علی علیه السّلام فرمودند: از خداوند بترسید، هر چه بگوئید میشنود، و هر چه در نظر بگیرید میداند بطرف مرگ بشتابید هر چه از وی فرار کنید او به شما میرسد، اگر توقف کنید شما را میگیرد و اگر فراموش کنید او شما را بیاد میآورد.

امام علی (ع):تقوی از خداوند فساد دلها را میبرد، و چرکیها را از باطن آدمی میزداید، و پردهها را از جلو دیدگان بر میدارد، و برای شما آرامش فراهم میکند، و سیاهی را به روشنائی و نور را به ظلمت تبدیل مینماید.

امام علی (ع):طاعت خداوند را بمنزله جسم خود قرار دهید و از آن به عنوان لباس و پوشش استفاده نکنید، او را در باطن خود جای دهید، و در بین اعضاء و جوارح خود بکار گیرید، و آن را سرآمد هر کاری بدانید و بر همه چیز مقدم بدارید.

رسول خدا صلی اللَّه علیه و آله فرموند: هر کس یک خصلت را از دست ندهد دنیا و آخرت از وی اطاعت میکند و به سعادت بهشت میرسد، گفته شد: یا رسول اللَّه آن خصلت کدام است. رسول خدا صلی اللَّه علیه و آله فرمود: آن خصلت تقوی و ترس از خداوند میباشد.

امام صادق (ع):هر کس از خداوند بترسد همه از او خواهند ترسید و هر کس از خداوند نترسد خداوند او را از همگان میترساند.

جابر بن عبد اللَّه انصاری گوید: یکی از روزها عباس نزد رسول خدا صلی اللَّه علیه و آله آمد عباس مردی قد بلند و زیبا منظر بودند، هنگامی که رسول خدا او را مشاهده کردند تبسم نموده و فرمودند ای عمو شما زیبا هستید. عباس گفت: یا رسول اللَّه زیبائی مرد در چیست و جمال انسان کدام است، رسول خدا صلی اللَّه علیه و آله فرمود: گفتار درست در برابر حق، گفت: کمال در چیست، فرمودند تقوی الهی و حسن خلق.

 امام صادق (ع):تقوی و پرهیزگاری ریشه هر حقی هست و هر جا حق باشد تقوی هم در آن جا میباشد، اما باطل آن است که شما را از خداوند دور کند، و این مطلب را همه میدانند و هر فرقهای به آن اعتقاد دارد، اینک از باطل دوری کنید، و باطن خود را در اختیار خداوند قرار دهید.

امام علی (ع):من ترا وصیت میکنم بپرهیزکاری خدا و اطاعتش و چنگ زدن بریسمانش زیرا که هر کس بریسمان خدا چنگ زند بسوی راه راست راهنمائی شده،بپرهیز (از معصیت)خدا و اختیار مکن کسی را بر رضای خدا زیرا که آن وصیت خدای عز و جل است بسوی آفریدگانش پذیرفته نمیشود از ایشان غیر آن وصیت و جز آن وصیت چیزی بزرگ شمرده نمیشود بدان که مردم بچیزی بزرگتر از تقوی موظف نیستند زیرا که تقوی وصیت ما اهل بیت است پس اگر میتوانی که نرسی بچیزی از دنیا که بخواهی از آن چیز فردا پرهیزکار باش.


توصیه خداوند و پیامبران الهی به تقوا در قرآن

قرآن.((وَأَنَّ هَ?ذَا صِرَاطِی مُسْتَقِیمًا فَاتَّبِعُوهُ ? وَلَا تَتَّبِعُوا السُّبُلَ فَتَفَرَّقَ بِکُمْ عَن سَبِیلِهِ ? ذَ?لِکُمْ وَصَّاکُم بِهِ لَعَلَّکُمْ تَتَّقُونَ

این راه مستقیم من است، از آن پیروی کنید! و از راه‌های پراکنده (و انحرافی) پیروی نکنید، که شما را از طریق حق، دور می‌سازد! این چیزی است که خداوند شما را به آن سفارش می‌کند، شاید پرهیزگاری پیشه کنید!» )) [انعام:153]

این راه مستقیم من ، راه توحید، راه حق و عدالت ، راه پاکی و تقوا است از آن پیروی کنید و هرگز در راههای انحرافی و پراکنده گام ننهید که شما را از راه خدا منحرف و پراکنده می کند و تخم نفاق و اختلاف را در میان شما می پاشد (و ان هذا صراطی مستقیما فاتبعوه و لا تتبعوا السبل فتفرق بکم عن سبیله ). و در پایان اینها اموری است که خداوند به شما توصیه می کند تا پرهیزگار شوید (ذلکم وصاکم به لعلکم تتقون)

 

قرآن.((وَلِلَّهِ مَا فِی السَّمَاوَاتِ وَمَا فِی الْأَرْضِ ? وَلَقَدْ وَصَّیْنَا الَّذِینَ أُوتُوا الْکِتَابَ مِن قَبْلِکُمْ وَإِیَّاکُمْ أَنِ اتَّقُوا اللَّهَ ? وَإِن تَکْفُرُوا فَإِنَّ لِلَّهِ مَا فِی السَّمَاوَاتِ وَمَا فِی الْأَرْضِ ? وَکَانَ اللَّهُ غَنِیًّا حَمِیدًا

آنچه در آسمانها و آنچه در زمین است، از آن خداست. و ما به کسانی که پیش از شما، کتاب آسمانی به آنها داده شده بود، سفارش کردیم، (همچنین) به شما (نیز) سفارش می‌کنیم که تقوی الهی پیشه کنید! و اگر کافر شوید، (به خدا زیانی نمی‌رسد؛ زیرا) برای خداست آنچه در آسمانها و آنچه در زمین است، و خداوند، بی‌نیاز و ستوده است. )) [نساء:131]

کسی که چنین ملک بی انتها و قدرت بی پایان دارد از بی نیاز ساختن بندگان خود عاجز نخواهد بود، سپس برای تاکید درباره پرهیزگاری میفرماید: ((به یهود و نصارا و کسانی که قبل از شما دارای کتاب آسمانی بودند و همچنین به شما سفارش کرده ایم که پرهیزگاری را پیشه کنید.))

(و لقد وصینا الذین اوتوا الکتاب من قبلکم و ایاکم ان اتقوا الله ).

بعد روی سخن را بمسلمانان کرده ، می گوید: اجرای دستور تقوا به سود خود شما است ، و خدا نیازی به آن ندارد ((و اگر سرپیچی کنید و راه طغیان و نافرمانی پیش گیرید، زیانی به خدا نمی رسد، آنچه در آسمانها و آنچه در زمین است از آن او است ، و او بی نیاز و درخور ستایش  است )).

 

توصیه پیامبران الهی به قوم در مورد تقوا

قرآن.((إِذْ قَالَ لَهُمْ أَخُوهُمْ هُودٌ أَلَا تَتَّقُونَ

هنگامی که برادرشان هود گفت: «آیا تقوا پیشه نمی‌کنید؟! )) [شعراء:124]

قرآن.((إِذْ قَالَ لَهُمْ أَخُوهُمْ نُوحٌ أَلَا تَتَّقُونَ

هنگامی که برادرشان نوح به آنان گفت: «آیا تقوا پیشه نمی‌کنید؟!)) [شعراء:106]

قرآن.((إِذْ قَالَ لَهُمْ أَخُوهُمْ صَالِحٌ أَلَا تَتَّقُونَ

هنگامی که صالح به آنان گفت: «آیا تقوا پیشه نمی‌کنید؟! )) [شعراء:142]

قرآن.((إِذْ قَالَ لَهُمْ أَخُوهُمْ لُوطٌ أَلَا تَتَّقُونَ

هنگامی که برادرشان لوط به آنان گفت: «آیا تقوا پیشه نمی‌کنید؟! )) [شعراء:161]

قرآن.((إِذْ قَالَ لَهُمْ شُعَیْبٌ أَلَا تَتَّقُونَ

هنگامی که شعیب به آنها گفت: «آیا تقوا پیشه نمی‌کنید؟! )) [شعراء:177]


مراتب تقوا

تقوا دارای مراتب:عام و خاص و اخص، : 1- تقوای عام: پرهیز از محرّمات؛ 2-تقوای خاص: اجتناب از مشتبهات؛ 3- تقوای اخص: دوری از مباحات، در پرتو اشتغال به واجبات و مستحبات.

از امام صادق(ع) حکایت شده، تقوا بر سه گونه است: 
1-تقوای عام:تقوای عام آن است که مؤمنان عادی از ترس عذاب جهنم، از محرمات الهی اجتناب کرده و کارهای حرام را انجام نمی دهند.

2-تقوای خاص:کسانی هستند که به‌ حدّ کمال انسانی گروه سوم نرسیده‌اند، ولی در مرتبه‌ای هستنـد که نه تنهـا از محرمات الهی دوری می‌کند، بلکه از شبهـات و موارد مشکوک نیز پرهیز می‌کنند، و آن را تقوای خاص گویند.

3-تقوای خاصّ الخاصّ:کسانی که به مقام فنا راه یافته که در این مرتبه اهل تقوا حلال را جز به اندازه ضرورت ترک می‌کنند، چه رسد به شبهه، و این مرتبه اعلای تقوا است، و آن را تقوای خاص الخاص گویند.

تقوی مانند آبی است که در نهر جاری میشود، و این سه طبقات که در معنی تقوی ذکر شد مانند درختانی هستند که در کنار آن نهر کاشته شدهاند، آن درختان هر کدام رنگی و جنسی دارند و همه آنها از آن آب استفاده میکنند. آن درختان هر کدام به اندازه جوهر و طعم و لطافت خود از آن بهره مند میگردند، و به اندازه جثه و بزرگی و کوچکی خود از آن آب بر میدارند، و بعد مردم به اندازه قدرت و توانائی خود از میوه آن درختان میخورند. خداوند متعال میفرماید « صنْوانٌ وَ غَیْرُ صنْوانٍ یُسْقی بِماءٍ واحِدٍ وَ نُفَضِّلُ بَعْضَها عَلی بَعْضٍ فِی الْأُکُلِ-  باغهایی از انگور و زراعت و نخلها، (و درختان میوه گوناگون) که گاه بر یک پایه می‌رویند و گاه بر دو پایه؛ (و عجیب‌تر آنکه) همه آنها از یک آب سیراب می‌شوند! »سوره رعد آیه 4 پس تقوی برای طاعات مانند آب برای درختان است، و طبیعت میوههای درختان در رنگ و طعم آنها مانند اندازه ایمان در مردم میباشد. هر کس ایمانش در بالاترین درجه و مقام باشد و جوهرش صاف و روحش پاک گردد، او اهل تقوی میباشد، و کسی که تقوایش بیشتر باشد عبادتش پاکتر و خالصتر خواهد بود، و هر کس چنین باشد او به خداوند نزدیکتر است.

 

حق تقوا

قرآن.((یا أیها الذین آمنوا اتقوا الله حق تقاته ولا تموتن إلا وأنتم مسلمون ای کسانی که ایمان آورده‌اید! آن گونه که حق تقوا و پرهیزکاری است، از خدا بپرهیزید! و از دنیا نروید، مگر اینکه مسلمان باشید! ))آل عمران 102

تفسیر المیزان:یعنی از روی ترس از عذاب و عقاب الهی ، تقوا و تجنب از گناهان داشته باشید و از اوامر الهی پیروی نموده و ازنواهی او پرهیز نمایید و شکر نعمتهای او را بجا آورده و هنگام ابتلاء او صبرنمایید و اما حق تقوا،عبودیت محض برای خدای سبحان است که هیچ گونه غفلت و خودپرستی در آن راه ندارد و آن طاعت بدون معصیت و شکر بدون کفران و ذکربدون غفلت و نسیان است وآن اسلامی که واجب است بر آن مداومت داشته باشیم و تقوی بورزیم تاهنگام مرگ ، همان درجه اعلی ازاسلام حقیقی است .

امام صادق(ع) در پاسخ به سؤال از آیه ((اتقوا اللّه حق تقاته))حق تقوا از خدا این است  که اطاعت شود و نافرمانی نشود و پیوسته یاد شود و هرگز فراموش نگردد و سپاسگزاری شود و ناسپاسی نشود.

پیامبر خدا(ص):از خدا چنان که سزاوار است پروا کنید, بدین گونه که اطاعت شود و نافرمانی نشود و پیوسته یاد شود و هیچ گاه فراموش نگردد. 

امام علی(ع): از خداوند چنان که سزاوار است پروا کنید و در خشنودی او بکوشید و از عذاب دردآورش که شما را برحذر داشته است ,حذر کنید.

قرآن.((فاتقوا الله ما استطعتم واسمعوا وأطیعوا وأنفقوا خیرا لأنفسکم  پس تا می‌توانید تقوای الهی پیشه کنید و گوش دهید و اطاعت نمایید و انفاق کنید که برای شما بهتر است))  تغابن 16

تفسیر نمونه:ذکر این نکته نیز لازم است که دستور به تقوا به مقدار توانائى هیچ منافاتى با آیه 102 سوره آل عمران ندارد که مى گوید: اتقوا الله حق تقاته : ((آنگونه که حق تقوا و پرهیزکارى است از خدا بپرهیزید)) بلکه این هر دو مکمل یکدیگرند، چرا که در یکجا مى گوید: ((تا آنجا که در توان دارید تقوا پیشه کنید)) و در جاى دیگر مى گوید: ((حق تقوا را اداء کنید)) مسلم است ادا کردن حق تقوا به مقدار قدرت و توانائى انسان است ، زیرا تکلیف ما لا یطاق معنى ندارد، هدف این است که انسان آخرین کوشش خود را در این طریق به کار گیرد.بنابراین کسانى که آیه مورد بحث را ناسخ آیه سوره آل عمران دانسته اند در اشتباهند.

 

تقوا و دین

قال الله عزّوجلّ: ای احمد! پرهیزکاری، زینت مؤمن و ستون برپایی دین است.

پیامبر خدا(ص): فزونی دانش نزد خدا برتر است از فزونی پرستش و بهترین چیزی از دین شما پرهیزگاریست.

امام علی (ع):پروای از خدا مایه آبادی دین (شخص)و تکیه گاه یقین است و آن کلید صلاح و چراغ نجات است .

امام علی (ع):چیزی مانند تقوا دین (و دینداری)را درست نکرد.

امام علی (ع):سبب درستی ایمان ,تقواست .

امام علی(ع): تقوا, بنیاد ایمان است .

امام علی - علیه السلام - فرمودند: چنانچه دین داری و تقوای الهی نمی بود، هر آینه سیاستمدارترین افراد بودم ولی دین و تقوا مانع سیاست بازی می شود.

امام رضا (ع):ایمان یک درجه بالاتر از اسلام است, و تقوا یک درجه بالاتر از ایمان است و به فرزند آدم چیزی بالاتر از یقین داده نشده است.

از صادق - علیه السلام - پرسیدند: چه چیزی ایمان انسان را پا برجا و ثابت می کند؟ حضرت فرمودند: پرهیزگاری و تقوا، ایمان را در انسان تثبیت می کند و طمع، ایمان را از دل آدمی خارج می سازد.

ابان پور سوید که از روات است، گفته: از امام محمد باقر (ع) پرسیدم چه ایمان را در دل ثابت میدارد؟ در پاسخ گفت: پرهیزگاری و آنچه آن را از دل تو دور میکند طمع است.

امام علی (ع):ایمان درختی است که ریشه اش یقین است، شاخه اش پرهیزکاری، شکوفه اش حیا و میوه اش بخشندگی.

امام علی(ع): تقوا, ثمره دین است و نشانه یقین .

پیامبر خدا(ص):هر چیزی معدنی دارد و معدن تقوا, دل های خداشناسان است .

 

تقوا کلید خوبی ها

امام علی (ع):تقوا, کلید صلاح است .

امام علی (ع):تقوای خدا کلید پاکی و درستی و اندوخته ای برای بازگشتگاه و باعث آزادی از هر بندگی و رهایی از هر نابودی است به وسیله تقواست که جوینده به مطلوبش می رسد و گریزان(ازعذاب و کیفر الهی) رهایی می یابد و به خواست ها رسیده می شود.

 

حفظ تقوا

تقوا هم هر اندازه عالی باشد به نوبه خود خطراتی دارد.آدمی در عین اینکه باید در حمایت و حراست تقوا زندگی کند باید خود حافظ و حارس تقوا بوده باشد و مانعی ندارد که یک چیز وسیله حفظ و نگهداری ما باشد و در عین حال ما هم موظف باشیم او را حفظ کنیم.

امام علی (ع):شما را به تقوای خدا سفارش می کنم ,زیرا که آن حق خداست بر گردن شما و(نیز)موجب حق شما بر خدا می شود و به شما سفارش می کنم که در راه تقوا, از خدا کمک بخواهید و برای نزدیکی به خدا از آن یاری طلبید هان!تقوا را حفظ کنید وخویشتن را(نیز) به وسیله آن محفوظ بدارید.

امام علی (ع):شما را به تقوای خدا سفارش می کنم آن را شعار دل های خود کنید و با آن گناهانتان را بشویید هان ! تقوا را حفظ کنید وخود را (نیز) به وسیله آن محفوظ بدارید.

 

تقوا دژ و حافظ و نهگدار مومن

امام علی (ع):تقوا, برای کسی که بدان پناه برد, دژی تسخیرناشدنی است .

امام علی (ع):تقوا دژ مؤمن است .

امام علی (ع):تقوا, مستحکم ترین دژ و نگهدارنده ترین پناهگاه است .

امام علی (ع):نفوذ ناپذیرترین دژهای دین , تقواست .

امام علی (ع):به تقوای خدا پناه برید, زیرا تقوا ریسمانی دارد که دستگیره اش محکم است پناهگاهی است که بلندایش تسخیرناپذیر است .

امام علی (ع):ای بندگان خدا, بدانید که تقوا قلعه ای نیرومند است بدکاری قلعه ای سست که ساکنان خود را حفظ نمی کند و هر که را بدان پناه برد حراست نمی کند.

امام علی (ع): تقوا را اگر چنگ زنی محکمترین رشته میان تو و خداست و محافظی است در برابر عذاب دردناک .

امام علی (ع):همانا تقوا امروز پناهگاه است وحفاظ و فردا راهی است به سوی بهشت , جاده اش روشن است و رهپویش برنده .

امام صادق(ع): هر که با تقوا داشتن از خدا به او پناه برد, خداوند او را نگهدارد و هر کس که خداوند به او رو کند و نگهدارش باشد,وی را از افتادن آسمان بر زمین باکی نباشد و اگر بر اهل زمین بلایی فرود آید و همگان را در برگیرد, او به سبب تقوا از هر بلایی در امان ماند, مگر نه این که خداوند متعال می فرماید ((به راستی که پرهیزگاران در جایگاهی امن هستند)).

امام علی (ع):به تقوا پناه برید, زیرا که تقوا حفاظی استوار است هر کس بدان پناه برد, او را حفظ کند و هر که به آن چنگ زند, او را نگهدارد.

امام صادق (ع): هر که از خدا پروا کند, خداوند او را حفظ نماید.

امام علی (ع):به راستی که تقوا بهترین گنج و محکمترین پناهگاه و عزیزترین عزت و اقتدار است ,نجات هر گریزنده ای(از هلاکت و دوزخ)و امید هر جوینده ای و پیروزی هر چیره جویی درتقواست .

 

با تقواترین مردم

پیامبر خدا(ص):با تقواترین مردم ,کسی است که حقیقت را به سود و زیان خود بگوید.

امیر المؤمنین علیه السّلام فرمود: رسول خدا صلی اللَّه علیه و آله فرمودند: پرهیزگارترین مردم کسی است که حق بگوید چه به نفع او باشد و یا زیانش.

پیامبر خدا(ص):به واجبات خدا عمل کن , تا باتقواترین مردم باشی . 

پیامبر خدا(ص):هرکه دوست دارد باتقواترین مردم باشد,  باید به خدا توکل کند.

از پیامبر خدا(ص) سؤال شد: با تقواترین مردم کیست؟ فرمودند: کسی که بیشتر امر به معروف و نهی از منکر و صله رحم نماید.

پیامبر اکرم - صلّی الله علیه و آله - فرمود: ای گروه قرآن خوانان تقوای الهی پیشه کنید در آن چه از کتاب خود به شما داده است، زیرا که من مسئولم و شما هم مسئول هستید، من مسئولم نسبت به رساندن و تبلیغ رسالت و شما مسئول هستید نسبت به آن چه از قرآن و سنت من در بردارید.

پیامبر خدا(ص):  مردمان دو گروه اند، گروهی که واقعا از وی بهتر و پرهیزکارتراند، و گروهی که از او بدتراند. هر گاه به کسی برخورد که از او بهتر و پرهیزکارتر است برای وی فروتنی کند تا خود را به وی برساند، و هر گاه به کسی برخورد کند که از وی بدتر باشد با خویشتن بگوید شاید نیکی او در نهانی او بیشتر باشد، چون در کارها چنین باشد او بر مردم روزگار خویش سرور باشد.

 

تقوای بر چه دل هایی حرام است

امام علی(ع): جای گرفتن تقوا دردلی که شیفته دنیا باشد, حرام است.

امام علی(ع):  دلی که از تقوا خالی باشد، فتنههای دنیا آن را پُر کند

امام علی(ع): به خدا قسم هیچ بنده ای را نمی شناسم که تقوایش سودمند باشد, مگر این که زبانش را نگهدارد.

امام عسکری (ع):هر که از چهره های مردم پروا نکند, از خداوند پروا نمی کند.

پیامبر خدا(ص):یا علی هرگاه عالِم با تقوا و توبه کار نباشد، موعظه اش از دل مردم می لغزد همچنان که قطره آب از روی تخم شتر مرغ و سنگ صاف می لغزد.

 

منابع

ویکی فقه

حوزه دات نت

تبیان

تفسیر تسنیم

تفسیر المیزان

تفسیر نمونه

تفسیر نور

مجمع البیان

تحف العقول

ارشادالقلوب

غررالحکم

شرح غرر و درر آمدی

بحارالانوار

الخصال

تفسیر نورالثقلین

منتخب الغرر

میزان الحکمه

نهج البلاغه

نهج البلاغه ابن ابی الحدید

إحقاق الحقّ

اعلام الدین

من لایحضره الفقیه

نهج الفصاحه

الکافی

اعیان الشّیع?

دعائم الاسلام

میراث الحدیث

مجموعه ورام

مکارم الأخلاق

تهذیب الاحکام

کنز العمال

عیون اخبار الرضا

جهاد النفس

ایمان و کفر(علامه مجلسی)

الروضه فی مبانی الاخلاق

 

نظرات 0 + ارسال نظر
امکان ثبت نظر جدید برای این مطلب وجود ندارد.