حسد
حسد
حسد، از رذایل اخلاقی ، گناهان کبیره و به معنای آرزویِ زوال نعمت‌ها و داشته های دیگران میباشد.
حسد ناخشنودی از موفقیت کسی و زوال نعمت او را تمنا کردن است.
در آیه ۳۲ سوره نساء به مؤمنان فرمان داده شده است تا به آنچه خدا بهره شان ساخته راضی باشند و آنچه را خداوند به دیگران داده طلب نکنند. نتیجه این آیه این است که هر کس چنین نباشد، به حسادت درمی افتد.
حسد از صفات بسیار زشت و از خطرناک‌ترین و بزرگ‌ترین گناهان و نخستین گناهی است که در آسمان ها ابلیس و در زمین قابیل مرتکب آن گردیده و بر اثر ابتلای به آن برادرش (هابیل) را کشت.
بنابر تصریح گروهی، حسد در صورتی که در گفتار یا کردار بروز کند، گناه کبیره به شمار رفته و حرام است و صرف خطور آن در قلب بدون ترتّب اثری بر آن، حرام نمی‌باشد.(الدروس الشرعیة ج۲، مفاتیح الشرائع ج۲، ص۲۵. الدرر النجفیة ج۳، ص۱۴۹-۱۵۰. جواهر الکلام ج۴۱، ص۵۲-۵۳)
بررسی کامل حسد از منظر قرآن و عترت
- رابطه غبطه و حسد
- انگیزه های حسد
- آثار حسد و عواقب آن
- نشانه های حسود
- در موقع احساس حسد چه باید کرد؟
- حسادت پسندیده
مفهوم غبطه (منافسه) نیز با حسد در ارتباط است،ولی تفاوت آن‌ها در این است که آدمی در غبطه آرزوی زوال نعمت دیگران را ندارد، بلکه فقط می‌خواهد آن نعمت را به او هم بدهند.
غبطه، به عکس حسد، صفتی پسندیده است، به ویژه آن که در روایتی ، به صراحت غبطه از صفات مؤمن و حسد از خصلت های منافق دانسته شده است.
انگیزه های حسد را هفت چیز برشمرده است:
دشمنی و کینه توزی ، به خود نازیدن، غرور و تکبر ، اظهار شگفتی از داشته های دیگران، ترس از دست دادن داشته های خود، عشق به ریاست و شهرت ، و خبث نفس .
مجلسی، بحار الانوار، ج۷۰، ص۲۴۰
امام علی (ع): حسادت دام بزرگ ابلیس است.
امام علی (ع): حسادت زندان روح است .
امام علی (ع): حسد سر آمد رذیلت هاست .
امام علی (ع): آفرین بر حسادت ! چه عدالت پیشه است ! پیش از همه صاحب خود را می کشد.
امام علی (ع): حسود از بدیها(و ناراحتیهای دیگران )شاد می شود و از شادیها (ی مردم)غمگین می گردد.
امام علی (ع): حسود به زبان لاف دوستی می زند ودر عمل مخفیانه دشمنی می ورزد و , بنا براین , او نام دوست را برخود دارد و صفت دشمن را.
امام علی (ع): حرص و تکبّر و حسادت، انگیزههای فرورفتن در گناهانند.
امام صادق(ع):حسود پیش از آن که به محسود زیان رساند به خود زیان می زند, مانند ابلیس که با حسد ورزی برای خود نفرین خرید و برای آدم(ع)برگزیدگی .
امام صادق(ع):آفت دینداری حسد و خودبینی و فخر فروشی است.
امام صادق(ع):شش (صفت) در مؤمن نیست: سخت گیری، بی خیری، حسادت، لجاجت، دروغگویی و تجاوز.
امام صادق(ع): خیرخواهی از حسود محال است .
پیامبر خدا (ص):خدای عزوجل به موسی بن عمران فرمود : ای پسر عمران !به نعمتی که به مردم عطا کرده ام حسد مبر وچشم به آن نعمت مدوز و دل در پی آن نداشته باش , زیرا که حسود از نعمتهای من ناراحت است و از قسمتی که برای بندگانم مقرر داشته ام رویگردان.
امام علی (ع): حسد از خلق و خوی مردمان با تقوا نیست.
امام علی (ع): کسی که در دلش تقوای الهی باشد حسد در آن دل داخل نشود.
امام علی (ع): حسد و دروغ و کینه را واگذار که این هر سه ، دین انسان را عیب دار ، و مرد را نابود گرداند.
پیامبر خدا (ص):هان ! با نعمتهای خدا دشمنی مکنید , عرض شد : ای رسول خدا ! چه کسی با نعمتهای خدادشمنی می کند ؟ فرمود : آنان که به مردم حسادت می ورزند.
امام علی (ع): آدم حسود حسرت ها و افسوس هایش بسیار و گناهانش چند برابر است.
امام صادق(ع):آن گاه که موسی بن عمران در حال مناجات و سخن گفتن با پروردگارش بود, مردی را زیر سایه عرش خدا دید عرض کرد : ای پروردگار من ! این کیست که در سایه عرش توست؟ خدا فرمود : ای موسی ! او از کسانی است که بر نعمتهایی که خدا به مردم داده است حسادت نورزیده است.
امام علی (ع): حسود از تقدیر(خدا)ناراحت و در خشم است .
امام علی (ع): آدم حسود ، بر قضا و قدر الهی خشمناک است.
امام علی (ع): حسد ، دل را بیمار و اندوه شدید آرد.
امام علی (ع): ایمان از حسد بیزار است.
امام علی (ع): تعریف بیش از استحقاق ، چاپلوسی و کمتر از استحقاق، از ناتوانی در سخن و یا حسد است.
امام صادق(ع): بهترین وسیله ای که انسان را به خداوند نزدیک می سازد، بعد از خداشناسی ، نماز و نیکوکاری به پدرو مادر و ترک رذیله های حسد و عجب و فخرفروشی است .
پیامبر خدا (ص):در بر آوردن نیازهای خود از کتمان کمک گیرید , زیرا هر صاحب نعمتی محسود واقع می شود.
امام باقر(ع):همان گونه که آتش هیزم را می خورد , حسد ایمان را می خورد.
امام صادق(ع):آفت دین , حسد و خودپسندی و فخر فروشی است.
پیامبر خدا (ص):از حسادت بپرهیزید , زیرا حسنات و نیکیها را فرو می خورد همچنان که آتش هیزم را.
امام صادق(ع)ابلیس به سپاه خودمی گوید : میان آنان حسادت و تجاوزگری افکنید , که این دو خوی نزد خدا برابر با شرک است .
امام صادق(ع): از حسادت کردن به یکدیگر بپرهیزید , زیرا کفر ریشه اش حسادت است .
امام علی (ع): حسادت نتیجه ای جز زیان و ناراحتی که دلت را سست و تنت را بیمار می گرداند به بارنمی آورد .
پیامبر خدا (ص):نزدیک است که حسادت از تقدیر پیشی گیرد.
پیامبر خدا (ص ):ای علی از سه چیز ترا باز میدارم: حسد، آز، بزرگ منشی.
پیامبر خدا (ص ):ای علی ترا نهی میکنم از سه خصلت بزرگ: حسد، آز، دروغ.
امام علی (ع): بدترین همنشین مرد حسد است.
امام صادق علیه السلام فرمود : بپرهیزید از حسادت ، آن گاه فرمود : حضرت عیسی علیه السلام با شخصی به سفر رفتند ، همین که به دریا رسیدند ، با نام خدا شروع به رفتن کردند ، در وسط دریا این شخص با خود گفت : برتری عیسی علیه السلام بر من چیست؟ همین که این حرف را زد در آب فرو رفت و از عیسی علیه السلام کمک طلبید . آن حضرت او را نجات داد . و فرمود : وضعت نفسک فی غیر الموضع الذی وضعک الله فیه ؛ از این کار خود توبه کن و به دیگران حسادت نَوَرز .
امام صادق (ع): اصل حسد از کوری دل است وناسپاسی نسبت به فضل خداوند متعال ، واین دو صفت ، دو بال کفر است .
امام صادق (ع):وحسود را توبه ای نیست ، زیرا حسادت همواره در او هست وبه شدّت با وجود او درآمیخته وشکل گرفته است(ودر نتیجه ، توبه نمی کند).
جازی از امام صادق علیه السّلام و او از پدرش از روایت میکند که فرمودند: مردیکه در او بخل، حسد و ترس باشد در آسایش نخواهد بود.
امام صادق علیه السّلام فرمودند:حسود نباید انتظار آرامش قلب داشته باشد و یا به آن اطمینان پیدا کند.
امام علی علیه السّلام فرمودند: در شگفت هستم که چگونه حسودان از سلامت بدن خود غفلت میکنند .
امام علی علی علیه السّلام فرمودند: تندرستی بدن از کمی حسادت میباشد.
امام علی علیه السّلام فرمودند: حاسد ظالمی است که به مظلوم شباهت دارد، او همواره، حسرت میکشد، دلش غمگین است و اندوه از او دست بر نمیدارد.
امام صادق(ع):لقمان به فرزندش گفت : حسود را سه نشانه است : پشت سر غیبت می کند , رو به رو تملق می گوید و از گرفتاری دیگران شاد می شود.
پیامبر خدا (ص):حسود چند نشانه دارد : غیبت کردن , چاپلوسی کردن و شاد شدن از گرفتاریهای دیگران.
امام علی علیه السّلام فرمودند: حسود زود حمله میکند و دیر محبت مینماید.
در موقع احساس حسد چه باید کرد؟
پیامبر خدا (ص):هرگاه فال بد زدی اعتنایی نکن و هرگاه گمان بردی (زود) داوری مکن وچون حسد بردی ستم مکن.
علی بن جعفر (ع) از برادرش موسی و او از پدرانش علیهم السّلام روایت میکند که رسول خدا صلی اللَّه علیه و آله به اصحاب خود فرمودند: بیماری ملتهای گذشته بطرف شما آمده است و آن حسد میباشد متوجه باشید که حسد موها را قطع نمیکند ولی او دینها را قطع مینماید، کسانی که میتوانند از حسد رهائی یابند که دست خود را نگهدارند، و زبانشان را حفظ کنند، و به برادران مؤمن گوشه و کنایه نزنند.
سخن نویسنده:هرگاه حس حسادت در انسان ایجاد شود باید نسبت به آن بی اعتنایی ورزد و اگر آن را در مقام عمل نشان دهد مانند زخم زبان زدن و تحقیر کردن و پشت سر بقیه حرف زدن و ... در اینصورت مرتکب حسادت شدیم،در تفسیر آیه آخر سوره فلق ((و من شر حاسد اذا حسد)) پناه بردن به خدا از شر حاسدی که حس حسادتش را به مقام عمل برساند را بیان میکند پس بهترین کار این است که در چنین مواقعی که حسد را در وجودمان احساس کردیم بیاد خدا باشیم تا مرکتب گناه حسد نشویم.
پیامبر خدا (ص):حسادت جز در دومورد روا نیست : رشک بردن به مردی که خداوند به او مال و ثروتی داده و او آن را شب و روزانفاق می کند و رشک بردن به مردی که خداوند به او قرآن عطا فرموده است و او شب و روز به آن می پردازد.
منظور از حسادت در این روایت غبطه است : بحار , ج 73 , ص 238
امام صادق(ع):مؤمن غبطه می خورد و حسادت نمی ورزد , منافق حسادت می ورزد و غبطه نمی خورد.
پیامبر خدا (ص):تملق و حسد بر مؤمن روا نیست مگر در طلب علم.
منابع
سایت ویکی فقه
میزان الحکمه
گناهان کبیره
اصول کافی-باب حسد
تحف العقول
جهاد النفس
نهج البلاغه
جامع الاخبار
نهج الفصاحه
غرر الحکم ، باب حسد
شرح نهج ابلاغه
من لا یحضره الفقیه
روضة الواعظین
امالی(مفید)
مصباح الشریعه
الروضۀ فی مبانی اخلاق