ریا و خودنمایی
بسم الله الرحمن الرحیم
ریا
ریا یکی از فرومایگی‌های اخلاقی است و در اسلام به استفاده ابزاری از دین و اعمال دینی برای رسیدن به مقاصد دنیوی گفته میشود. فرد ریاکار تلاش میکند با به رخ کشیدن کار خود، مورد تشویق دیگران قرار گیرد.
بررسی کامل ریا و خودنمایی از منظر قرآن و عترت
فهرست
- ریا کاری
- نکوهش ریاکاری
- بر حذر داشتن از ریاکاری
- عمل ریاکار(به درگاه خدا)بالا نمی رود
- هر کس کاری را برای غیر خدا کند خداوند او را به همو واگذارد
- عمل ریا کار پذیرفته نشود
- راه نجات
- ریا و شرک
- فرجام بد ریاکاران
- حسابرسی ریاکار
- نشانه های ریاکار
- بحثی پیرامون ریا
- وسوسه ریا داشتن
- یاد کردن کارهای نیک و ریا
- عظمت عبادت پنهانی
- ریا (متفرقه)
نقطه مقابل اخلاص «ریا» است، که در آیات و روایات اسلامی از آن مذمت شده است و آن را عاملی برای بطلان اعمال و نشانه ای از نشانه های منافقان و نوعی شرک به خدا معرفی کرده اند.
ریاکاری تخریب کننده فضائل اخلاقی و عاملی برای پاشیدن بذر رذائل در روح و جان انسانهاست. ریاکاری اعمال را تو خالی و انسان را از پرداختن به محتوا و حقیقت عمل باز می دارد.
ریاکاری یکی از ابزارهای مهم شیطان برای گمراه ساختن انسانهاست.
در مصابیح الشریعه از امام صادق (ع) نقل شده که بیشترین ریا ، در نگاه ، گفتار ، خوردن ونوشیدن ، آمدورفت ، مجالست ، لباس ، خندیدن ، نماز ، حج ، جهاد ، قرائت قرآن وسایر عبادات ظاهری ، واقع می شود . پس کسی که باطن را برای خداوند متعال خالص کند وقلبش را خاشع نماید وپس از آن که کوشش خود را در انجام فرایض مبذول داشت ، به کوتاهی خویش در بندگی اقرار داشته باشد ، عمل خود را مشکور خواهد یافت وچون کسی بر این حالت استقامت ورزد ، امید است که از ریا ونفاق خلاصی یابد .
قرآن.((همانند آن کسان مباشید که سرمست غرور و ریاکارانه از دیار خویش بیرون آمدند و دیگران را از راه خدا بازداشتند و خدا به هر کاری که می کنند احاطه دارد)).[انفال:47]
قرآن.(([به ظاهر] خدا ومؤ منان را فریب می دهند ، و[لی]کسی را فریب نمی دهند ، جز خود را وخود نمی دانند))
[بقره:٩]
امام باقر(ع): هر که (کفه) ظاهرش سنگینتر از باطنش باشد ترازوی (اعمال) او سبک است .
امام علی(ع): چه زشت است که آدمی باطنی بیمار و ظاهری زیبا داشته باشد!.
امام علی(ع): ریاکار , ظاهرش زیبا و باطنش بیمار است .
پیامبر خدا(ص):ای اباذر! از خدا بترس و در حالی که دلی تبهکار داری , برای جلب احترام مردم نزد آنان خود را خدا ترس وانمود مکن .
امام علی(ع): خداوندا! به تو پناه می برم از این که ظاهرم در نگاه مردم نیکو باشد و باطنم که بر تو آشکار است زشت و خود را ریاکارانه نزد مردم بیارایم به چیزی که تو بهتر از من بدان دانایی , پس ظاهر نکویم را برای مردم آشکار دارم و بدی کردارم را نزد تو آورم و بدین سان به بندگان تو نزدیک شوم و از خشنودی تو به دور مانم .
پیامبر خدا(ص): ای پسر مسعود! مبادا در برابر مردم , خداترس و فروتن جلوه کنی , درحالی که میان خود و پروردگارت بر نافرمانی ها و گناهان پای فشاری , خدای تعالی می فرماید : ((خداوند نگاههای دزدانه و آنچه را سینه ها پنهان می دارند می داند)).
امام صادق (ع): هر که در کار اندکی از خود، رضای خدا عز و جل را جوید، خداوند آن را بیش از آنچه خواهد بسیار کند، و هر که به خاطر رضای مردم کار بسیاری کند و خود را به رنج اندازد و بیخوابی کشد، خدا عز و جل نخواهد جز آنکه آن را در چشم هر کس شنود،کم جلوه دهد.
از امام صادق (ع) که رسول خدا(ص) فرمود: زود است که دورانی برای مردم آید که باطنشان بد گردد و ظاهرشان خوب شود، برای طمع دنیا، آنچه را نزد پروردگار آنها است، به کار خود نجویند، دینداریشان خودنمائی باشد، از روی ترس از خدا نباشد، خدا همه را به کیفر کردارشان بگیرد، و چون غریقی او را بخوانند و برای آنها اجابت نکند.
امام صادق (ع) فرمود : عملت را به ریا آلوده مساز وآن را برای کسی که نه می تواند زنده کند ونه بمیراند ونه چیزی به تو رساند ، یا به تو زیانی رساند ، عرضه مکن .
ابن زیاد از امام صادق علیه السّلام روایت میکند که پدرش فرمودند: خداوند متعال یکی از کتابهای خود را برای یکی از پیامبرانش فرستاد، در آن کتاب آمده بود: گروهی از بندگان من دنیا را به وسیله دین بدست میآورند و از این طریق کاسه لیسی میکنند. آنها لباس میش ها را در بر مینمایند ولی دل آنان مانند دل گرگها میباشد، تلخی آنها بسیار کشنده و ناگوار است، زبانشان از عسل شیرینتر ولی باطنشان از مردار هم بدبوتر است آنها مرا میخواهند فریب دهند و یا مرا گول و نیرنگ بزنند و یا به من جرأت پیدا کردهاند. به عزت و جلال خودم سوگند آنها را به فتنه هائی گرفتار خواهم کرد که مهار آنها را بگیرد و در اطراف زمین حرکت دهد، به اندازهای که حکیمان هم در آن باره متحیر گردند و صاحبنظران سرگردان شوند و از آن سر در نیاورند. فتنهای که حکمت حکیمان و دانش دانشمندان در آن بمانند و حقیقت آن را در نیابند من آنها را از هم پراکنده میسازم و گروهی را بر گروهی دیگر مسلط خواهم ساخت تا یک دیگر را آزار دهند من از دشمنان خود به وسیله دشمنی دیگر انتقام خواهم گرفت و باکی ندارم تا همه را عذاب نمایم و آنها را مورد تعقیب قرار دهم.
در کتاب ایمان و کفر روایت شده مردی در بنی اسرائیل گفت: من خداوند را چنان عبادت کنم که همواره نام من باقی بماند، او مدتی به جدیت مشغول عبادت شد، او از هر اجتماعی که میگذشت مردم به او میگفتند این شخص ظاهرساز و ریاکار میباشد. او یکی از روزها متوجه خود شد و گفت: تو خود را خسته کردی و عمرت را ضایع ساختی، اینک باید کاری کنی که بعد از این برای ، خداوند عمل نمائی، نیت او تغییر کرد و عملش خالص شد و برای خدا کار کرد، او بعد از این به هر گروهی از مردم که عبور میکرد میگفتند: او متقی و پرهیزگار میباشد.
امام باقر(ع):ای کسانی که ظاهری آراسته و خوشایند دارید و چون شترانی تشنه گرد آب زانو زده اید! چه شده است که ظاهر شما را آباد و دلهایتان را ویران می بینم , هان ! به خدا سوگنداگر آنچه را دیدار خواهید کرد و به سویش رهسپار هستید می دیدید , هر آینه می گفتید ((کاش برگردانده می شدیم و آیات پروردگار خود را دروغ نمی شمردیم و از مؤمنان بودیم)).
پیامبر خدا(ص): وای بر کسانی که دین را وسیله کسب دنیا می کنند و با زبان نرم خود دربرابر مردم به لباس میش در می آیند , گفتارشان از عسل شیرین تر است و دلهایشان دل گرگ است خدای تعالی می فرماید : آیا به (رحمت) من مغرور می شوند؟
امام علی(ع): و برخی از مردم با کار آخرت دنیا را می طلبند و با کار دنیا آخرت رانمی جویند خود را با وقار نشان می دهند و با گامهای نزدیک به هم (و سنگین) راه می روند ,دامن جامه خود را بالا می زنند و خود را امین مردم وانمود می کنند پرده پوشی خدا را وسیله گناه قرار می دهند.
پیامبر خدا(ص): مبغوضترین بنده نزد خداوند کسی است که جامگانش بهتر از کردارش باشد , جامه اش جامه پیامبران باشد و کردارش کردار جباران وگردنکشان .
پیامبر خدا(ص): سخت ترین عذاب را در روز قیامت کسی دارد که به مردم نشان دهد آدم خوبی است , اماهیچ خوبی در وجود او نباشد.
ابو العباس از امام صادق علیه السّلام روایت میکند که آن جناب فرمودند شماها چکار میکنید در آن هنگام که کار نیک آشکارا انجام میدهید و در نهان کار زشت میکنید، آیا لازم نیست این افراد به خود برگردند و بدانند این کار خوب نمیباشد. خداوند متعال میفرماید: ان الانسان عَلی نَفْسِهِ بَصِ یرَةٌ«سوره قیامت» ، آدمی خود میداند چه میکند و او از همگان به حال خود آگاهتر میباشد و بدانید هر گاه باطن درست شد ایمان پاک گردید ظاهر هم آراسته خواهد شد.
عمل ریاکار(به درگاه خدا)بالا نمی رود
پیامبر خدا(ص): فرشته با خوشحالی عمل بنده را بالا می برد و چون کارهای نیکش را بالابرد , خدای عزوجل می فرماید : آنهارا در سجین گذارید , این کارها برای من انجام نشده است .
پیامبر خدا(ص): فرشتگان نگهبان (اعمال) باخوشحالی عمل بنده را بالا می برند حجابها را یکی پس از دیگری طی می کنند تا آن که دربرابر خدای سبحان می ایستند و می گویند عملی صالح و دعایی آورده اند خدای تعالی می فرماید : شما نگهبانان عمل بنده من هستید و من ناظر درون اویم او این عمل را برای من انجام نداده است , لعنت من بر او باد.
امام صادق علیه السّلام میفرمود: کار خود را برای خداوند انجام دهید و مردم را در نظر نیاورید و بدانید هر چه برای خدا باشد در نزد خداوند خواهد بود و هر چه برای مردم باشد بطرف خداوند نخواهد رفت.
هر کس کاری را برای غیر خدا کند خداوند او همو واگذارد
امام صادق (ع): از ریاکاری بپرهیز ,زیرا هر که برای غیر خدا کاری کند , خدا او را به همان کسی که برایش کار کرده است واگذارد.
پیامبر خدا(ص): روز قیامت به ریاکارندا می شود : ای نابکار ! ای فریبکار ! ای ریاکار ! عملت بر باد شد و مزدت از بین رفت ,برو ومزد خود را از همان بگیر که به خاطر او کار می کردی .
امام صادق (ع): بنده را چه زیان که هرگاه خدا او را بشناسد , مردم نشناسندش هر که برای چشم مردم کار کند پاداشش به عهده مردم است و هر که برای خدا کار کند پاداشش با خداست هر گونه ریایی شرک است .
پیامبر خدا(ص): خدای سبحان می فرماید : همانا من بی نیازترین شریکم پس , هر که کاری بکند و کسی جز مرا در آن شریک گرداند من از آن کار بیزارم و از آن کسی باشد که او راشریک من قرار داده است .
از امام صادق (ع) که به عباد بن کثیر بصری در مسجد فرمود: وای بر تو ای عباد! مبادا خودنمائی کنی، زیرا هر که برای جز خدا کار کند، خدایش به کسی واگذارد که برای او کار کرده است.
از محمد بن عرفه، گفت که: امام رضا (ع) به من فرمود: وای بر تو أی پسر عرفه! کار کنید نه برای خودنمائی و شهرت، زیرا هر که برای جز خدا کاری کند، خدایش بدان کسی واگذارد که برای او کار کرده است، وای بر تو! هیچ کس کاری نکند جز آنکه خدا عوضِ کارش را به او برگرداند، اگر خوب باشد خوب، و اگر بد باشد بد.
امام صادق (ع) :خدا عز و جل میفرماید:من بهتر شریکم، هر که با من دیگری را شریک کند در کاری که میکند، از او نپذیرم (و همه را به آن شریک واگذارم) جز همانچه خالص برای من باشد.
از امام صادق (ع)که امیر المؤمنین (ع)فرمود: از خدا چنان بترسید که محض عذرخواهی نباشد، و برای رضای خدا کار کنید بدون خودنمائی و قصد شهرت، زیرا هر که برای خاطر جز خدا کاری کند، خدا او را به عمل او واگذار کند.
پیامبر خدا(ص): خداوند عملی را که درآن به وزن ذره ای ریا باشد نمی پذیرد.
پیامبر خدا(ص): ای پسر مسعود! اگر کار خوبی کردی و در آن نیتی جز خدا داشتی امید پاداش از خداوند نداشته باش , زیرا می فرماید : ((در روزقیامت ما برای آنان منزلتی قائل نیستیم)).
امام صادق (ع): خدای عزوجل فرموده است : من بهترین شریک هستم هر کسی در کاری که می کند شریکی برای من قرار دهد آن کار را نپذیرم جز عملی که خالص برای من باشد.
خدای عزوجل فرموده است : هر که برای من و غیر من کار کند آن کار برای کسی باشد که از بهر او انجام داده است .
مردی از پیامبر خدا(ص) پرسید : ای رسول خدا , نجات در چیست ؟
حضرت فرمود : دراین که بنده طاعت خدا را به خاطر مردم انجام ندهد.
امام باقر(ع):از پیامبر خدا سؤال شدکه فردا(ی قیامت) نجات در چیست ؟ رسول خدا(ص) فرمود : راه نجات فقط این است که باخدا از در نیرنگ در نیایید که در این صورت با شما از در خدعه در آید, زیرا هر که بخواهدخدا را گول زند خداوند نیز با او خدعه کند و ایمانش را بگیرد او اگر فهم داشته باشد در حقیقت خود را گول زده است عرض شد : چگونه با خداوند خدعه می کند؟ فرمود : به فرمان خدا عمل کند , اما نیتش غیر خدا باشد.
از امیرالمؤمنین علیه السّلام سؤال شد کدام یک از کارها آدمی را نجات میدهد، فرمودند: هر چه میجوید نزد خداوند برود و از او بخواهد.
قرآن.((هر که به دیدار پروردگارش امید بسته است باید کاری شایسته کند و هیچکس را شریک پروردگارش قرار ندهد.)) [کهف:110]
امام صادق (ع): درباره آیه ((هرکه امید دیدار پروردگارش را دارد ((فرمود : آدمی کارثوابی می کند اما خدا را در نظر ندارد , بلکه ستایش مردم در نظر اوست و مشتاق است که آن رابه گوش مردم برساند چنین کسی در پرستش پروردگار خود شرک آورده است .
مردی خدمت رسول خدا (ص) آمد و عرض کرد : من صدقه می دهم و صله رحم به جامی آورم و این کارها را جز به خاطر خدا انجام نمی دهم و مردم از کارهای من یاد می کنند و به خاطر آنها از من تعریف و تمجید می شود و این کار مرا شادمان می سازد و از آن خوشم می آید رسول خدا(ص) سکوت کرد و چیزی نگفت پس این آیه نازل شد ((هر که به دیدار پروردگارش امید بسته است )).
امام باقر(ع):از رسول خدا(ص) درباره آیه ((پس هر که امید دیدار پروردگارش را دارد ((سؤال شد , حضرت فرمود : هر که برای چشم مردم نماز گزارد مشرک است و هر که یکی از فرمان های خدا را برای خودنمایی به مردم به جای آورد مشرک است .
جراح مدائنی از امام صادق علیه السّلام روایت میکند که آن حضرت در تفسیر آیه شریفه فَمَنْ کانَ یَرْجُوا لِقاءَ رَبِّهِ فَلْیَعْمَلْ عَمَلًا صالِحاً وَ لا یُشْرِکْ بِعِبادَةِ رَبِّهِ أَحَ داً، هر کس میخواهد به لقاء پروردگار برسد باید کار نیک انجام دهد و در عبادت برای خداوند شریک نیاورد، فرمودند: مردی کار خوبی انجام میدهد و رضای خداوند را در نظر نمیگیرد و مقصودش این است مردم او را آدم خوبی بدانند و دوست دارد مردم در باره او سخن بگویند و کارهای او را تعریف و توصیف کنند و در محافل و مجالس ذکر او را بنمایند، این مرد در عبادت خود مشرک میباشد. بعد از آن فرمودند: بندهای که کارهای نیک انجام دهد و دوست نداشته باشد آن را فاش کند، خداوند بعد از مدتی آن خیر را برای مردم آشکار میکند و هر بندهای که بخواهد شری را پنهان نماید خداوند پس از چند روز آن را فاش میسازد.
در پاسخ به سؤال علا بن فضیل از تفسیر این آیه ((پس هر که امید )) فرمود : هر که به خاطر تعریف مردم نماز خواند یا روزه گیرد یا بنده آزاد کند یا حج رود , در کار خود شرک آورده است گر چه مشرکی آمرزیده است .
پیامبر خدا(ص): هر که نمازی برای خودنمایی ، بخواند، شرک ورزیده است .
امام صادق (ع): نیز در تفسیر همین آیه , فرمود : این شرک , شرک ریاست .
امام صادق (ع): ریا ، درختی است که جز شرک خفی بر ندهد وریشه این درخت ، نفاق است .
امام علی (ع):بدانید که اندکی ریا ,شرک است .
شداد بن اوس , رسول خدا (ص) را درحال گریه دید علت را جویا شد حضرت فرمود : از ترس شرک , نسبت به امتم نگرانم نه این که آنان بت و خورشید و ماه را بپرستند بلکه اعمال خود را ریا کارانه انجام دهند.
پیامبر خدا(ص): بیشترین نگرانی من برای شما شرک کوچک است عرض کردند: ای رسول خدا ! شرک کوچک چیست ؟ فرمود :ریا.
امام صادق (ع): هر گونه ریایی شرک است هر که به خاطر مردم کار کند پاداشش به عهده مردم باشد.
امام صادق (ع): هر ریائی، شرک است، راستش این است که هر که برای مردم کار کند، ثوابش به عهده مردم است، و هر که برای خدا کار کند،ثوابش با خدا است.
زراره و حمران از امام باقر علیه السّلام روایت میکنند فرمود: اگر بندهای کاری انجام دهد و در آن عمل رضایت خداوند را در نظر بگیرد و طالب آخرت باشد، ولی در آن میان دیگری را هم دخالت دهد مشرک خواهد بود.
پیامبر خدا(ص): همانا دوزخ و دوزخیان از دست ریاکاران فریاد بر می آورند عرض شد : ای رسول خدا! آتش چگونه فریادبرمی آورد؟ فرمود : از گرمای آتشی که(ریاکاران) با آن عذاب می شوند.
پیامبر خدا(ص): هر که برای شهرت طلبی و به دست آوردن چیزی قرآن بخواند در روز قیامت با چهره ای از استخوان بدون گوشت خدای عزوجل را دیدار کند و قرآن همواره در پس گردنش زند تا آن که به دوزخش در آورد و با دیگردوزخیان در آن سقوط کند.
روایت شده است که خدای عزوجل دستور می دهد افرادی را به آتش افکنند , پس به مالک (دوزخ) فرماید : به آتش بگو پاهای آنها را نسوزاند , زیرا با آنها به مساجد می رفتند ودستهایشان را نسوزاند ,زیرا آنها را برای دعا به سوی من بالا می آوردند مالک گوید : ای تیره بختان ! پس چه گناهی کرده بودید؟ گویند : ما برای غیر خدا کار می کردیم , بنابر این به ما گفته شد : پاداش خود را ازهمانان بگیرید که برایشان کار می کردید.
رسول اکرم صلی اللَّه علیه و آله فرمودند: از چاه رسوائی به خداوند پناه ببرید، گفته شد: یا رسول اللَّه چاه رسوائی کدام است،فرمودند: نام یک درهای در جهنم است که ریاکاران در آنجا خواهند بود. رسول اکرم صلی اللَّه علیه و آله فرمودند: روز قیامت به ریاکار میگویند، ای بدکار، ای مکار، ای فریبکار، هر چه کار کردی از دست رفت و مزدت پایمال شد، اینک بروید و مزد خود را از همان کسی که برای او کار میکردید بگیرید.
امام صادق (ع): در روز رستاخیز بنده ای را که نماز خوانده , می آورند او می گوید :پروردگارا! من برای رضای تو نماز خواندم , اما به او گفته شود : نه , بلکه برای آن نماز خواندی که گفته شود چه نماز خوبی می خواند اورا به دوزخ برید.
پیامبر خدا(ص): نخستین کسی که درروز قیامت فرا خوانده می شود مردی است که [آیات] قرآن را در سینه خود گرد آورده ومردی که در راه خدا کشته شده است و مرد ثروتمند پس خدای عزوجل به قاری قرآن فرماید :آیا آنچه را بر فرستاده خود نازل کردم به تونیاموختم ؟عرض کند : چرا , ای پروردگار من فرماید : با آنچه آموختی چه کردی ؟ عرض کند: پروردگارا! در نیمه های شب و اوقات روز آن را تلاوت می کردم پس خداوند فرماید : دروغ می گویی , فرشتگان نیز گویند : دروغ می گویی خدای تعالی فرماید : هدف تو این بود که گفته شود : فلانی قاری قرآن است و این هم گفته شد.
پیامبر خدا(ص): در روز رستاخیز نخستین کسی که محاکمه می شود مردی است که به شهادت رسیده است اورا می آورند و خداوند او را از نعمتهایی که عطایش کرده بود آگاه می کند و او آگاه می شود سپس می فرماید : با این نعمتها چه کردی ؟ عرض می کند : در راه تو جنگیدم تا به شهادت رسیدم خداوندمی فرماید: دروغ می گویی بلکه جنگیدی تا گفته شود چه دلیر است و این هم گفته شد سپس دستور می دهد او را در حالی که به رو افتاده است بکشند تا در آتش افکنده می شود.
پیامبر خدا(ص): ریاکار را چهار نشانه است : در حضور دیگران خود را بر طاعت خدا حریص نشان می دهد , در تنهایی سستی و تنبلی می ورزد , در هر کاری شیفته ستایش است و در ظاهرسازی می کوشد.
امام علی (ع):ریاکار چهار نشانه دارد :در تنهایی تنبل است , در میان مردم کوشا و فعال است , اگر در کاری از او ستایش کنند آن را بیشتر انجام می دهد و اگر ستایش نکنند کم انجام می دهد .
امام علی (ع):ریاکار را سه نشانه است : وقتی چشمش به مردم می افتد کوشا می شود , وقتی تنهاست سستی و تنبلی می ورزد و دوست دارد که در هر کاری ستایش شود.
امام صادق (ع): لقمان به فرزندش گفت :ریاکار سه علامت دارد : وقتی تنهاست تنبل است , وقتی مردم نزدش هستند کوشاست و هرکاری را برای ستایش (مردم از خود)انجام میدهد.
زراره از امام باقر (ع) درباره شخصی که کار خوبی انجام می دهد و انسانی او را می بیند و او خوشحال می شود , پرسید حضرت فرمود : اشکالی ندارد همه دوست دارند کار نیکشان در میان مردم نمایان شود به شرط این که آن کارخوب را به این منظور انجام نداده باشد.
به رسول خدا (ص) عرض شد : کسی کار خوبی انجام می دهد و مردم اور ا به سبب آن می ستایند حضرت فرمود : این نوید زود رس مؤمن است
یعنی نویدی که زودتر در دنیا بدو دهند و نوید دیگر این سخن خدای سبحان است که ((در آن روز بشارتتان به بهشتهایی است که در آن نهرها روان است.))
عبید از امام صادق (ع) پرسید : کسی نمازش را با قرائت و نیکو به جا می آورد به امید آن که بیننده را به این کار (نماز درست و با قرائت)بکشاند؟حضرت فرمود : این کار ریا نیست.
پیامبر خدا(ص): هرگاه یکی از شما مشغول نماز بود و شیطان به سراغش آمد و گفت : تو ریا می کنی , تا جایی که می تواندنمازش راطول دهد به شرط آن که وقت فریضه فوت نشود و اگر مشغول کاری آخرتی بود , تا جایی که می تواند آن را به درازا کشاند و اگر سرگرم کاری دنیوی بود آن را رها کند.
امام علی (ع):عرض کردیم ای رسول خدا! کسی از ما با زبان روزه مشغول خواندن نمازمی شود وشیطان به سراغش می آید و می گوید : توریاکاری ، رسول خدا(ص) فرمود : آن کس در چنین حالتی بگوید : خدایا به تو پناه می برم که دانسته چیزی را شریک تو قرار دهم و اگرندانسته چنین کنم از تو آمرزش می خواهم .
امام باقر (ع) :نگهداری عمل از خودعمل دشوارتر است راوی عرض کرد : منظور از نگهداری عمل چیست ؟
حضرت فرمود :آدمی برای خدای یگانه بی انباز بخشش و انفاقی می کند و این عمل پنهانی برایش نوشته می شود اما سپس کارش را به زبان می آورد که در نتیجه آن , ثواب نهانی (که بیشتر است) پاک می شود و برایش آشکار می نویسند , بار دیگر آن را به زبان می آورد که در این بار عملش پاک می شود و ریا نوشته می گردد.
امام صادق (ع): هر که در نهان کارنیک انجام دهد , برایش نهانی نوشته می شود و چون آن را به زبان آورد , آن عمل نهانی پاک می شود و عملی آشکار نوشته می گردد و اگر برای دومین بار به زبان آورد عمل آشکار هم پاک می شود و برایش ریا می نویسند.
از علی علیه السّلام سؤال شد: بدبختی بزرگ چیست، فرمودند: کسی که دنیا را برای رسیدن به دنیا ترک میکند، این دنیا را از دست میدهد و در آخرت همسودی نمیبرد و زیان مینماید، مردی که عبادت میکند و خود را به مشقت میاندازد و روزه میگیرد ولی همه را ریائی انجام میدهد. این شخص با این کارها از همه لذات و خوشیهای دنیا محروم میگردد و فقط سختیها و ناراحتیها برای او باقی میماند، اگر او از روی خلوص آن کارها را کرده بود، از خداوند پاداش میگرفت او خیال میکند هنگامی که وارد آخرت شود میزان اعمالش سنگین میشود ولی او در آن جا چیزی مشاهده نمیکند زیرا اعمال او برای خداوند نبوده است.
پیامبر خدا(ص): آن عبادت اجرش بزرگتر است که مخفیانه تر باشد.
امام رضا(ع): کار نیک پنهانی با هفتاد کار نیک برابری می کند.
امام علی (ع):مخفی داشتن عمل و شکیبایی در برابر ناملایمات و نهان داشتن مصیبتها وگرفتاریها از گنجهای نیکوکاری است .
امام صادق (ع): در روز رستاخیز , رضوان نگهبان بهشت گروهی را می بیند که از برابرش نگذشته بودند به آنها میگوید : شما کیستید و از کجا وارد شدید؟
می گویند : دور شو از ما ما گروهی هستیم که خداوند را مخفیانه پرستیدیم و او نیز مخفیانه ما را به بهشت در آورد.
عیسی (ع): به حواریان می فرمود : هرگاه یکی از شما روزه گیرد سر و ریش خود را خوش بو کند و لبهایش را روغن مالد تا مردم پی نبرند که روزه دارد و هرگاه با دست راست خود بخشش کرد آن را از دست چپش مخفی دارد , و چون نماز خواند پرده در اتاقش را بیندازد ,زیرا خداوند است که ستایش را تقسیم می کند , چنانکه همو روزی را تقسیم می کند.
پیامبر خدا(ص): عبادت وحسنه نهانی بهتر از آشکار است انجام آشکار (این کارها)برای کسی (خوب) است که بخواهد الگو قرار گیرد.
امام صادق (ع): صدقه و نماز و روزه و کلیه کارهای خوب اگر مستحبی باشد بهتر است پنهانی صورت گیرد و اگر واجب و فریضه باشد بهتراست که آشکاراانجام پذیرد.
امام صادق (ع): ریا کردن با منافق درخانه او عبادت است و با مؤمن شرک .
امام صادق (ع): پسر نعمان! علم را برای سه چیز مجوی و دنبالش مباش: 1- با آن خودنمائی کنی، 2- و [بدان]مباهات و فخر کنی، 3- و ستیزهجوئی و کشمکش [بحث و جدل] کنی.
امام علی (ع):در وصف مؤمن : هیچ کار خوبی را به خاطر ریا انجام نمی دهد و از روی شرم آن را فرو نمی گذارد.
پیامبر خدا(ص): هیچ کار خیری را از روی خودنمائی انجام مده، و از روی شرم وامگذار.
پیامبر خدا(ص): هر کس علم را برای خودنمائی بیاموزد و ارادهی دنیا کند از او، خداوند برکتش را میکند و زندگیش را تنگ مینماید و او را بخودش وامیگذارد.
به امیر المؤمنین (ع) عرض شد : کدام انسان کور دل تر است؟
فرمود : کسی که برای غیرخدا کار کند و ثواب و پاداش عمل خود را از خداوند عزوجل بخواهد.
پیامبر خدا(ص): خدای تعالی بهشت را بر هر ریاکاری حرام کرده است . بهشت به سخن در آمد و گفت من بر هر بخیل و ریا کاری حرام هست.
امام علی (ع):هر کار نیکویی که برای رضای خدای تعالی انجام نگیرد , زشتی ریا بر آن است و میوه اش زشتی کیفر باشد.
سعد اسکاف از امام باقر علیه السّلام روایت میکند که گفت: در بنی اسرائیل عابدی بود که داود علیه السّلام از او خوشش میآمد، خداوند به داود وحی کردند تو از کارهای او در شگفت مباش او ریائی کار میکند. گویند آن عابد درگذشت نزد داود علیه السّلام آمدند و گفتند فلان کس درگذشت، فرمود: بروید او را دفن کنید بنی اسرائیل از این عمل داود ناراحت شدند که چرا او در جنازه عابد شرکت نکرده است. هنگامی که عابد را غسل دادند پنجاه نفر برخاستند و شهادت دادند که از آن جز خیر مشاهده نکردهاند، بعد از اینکه بر جنازه او نماز گزاردند پنجاه نفر دیگر هم شهادت دادند که جز خیر از وی مشاهده نکردهاند. در این هنگام خداوند برای داود وحی فرستاد که چرا در جنازه او حاضر نشدی، گفت: بار خدایا تو مرا از او آگاه ساختی، خداوند فرمود: آری چنین بود ولی چون گروهی از علماء و راهبان به خوبی او گواهی دادند من هم او را رحمت کردم با اینکه میدانستم او چه نظری داشت.
منابع
سایت ویکی فقه
حوزه دات نت
میزان الحکمه
مالی(صدوق)
من لا یحضره الفقیه
تحف العقول
اصول کافی-باب ریا و خودنمایی
تفسیر قرطبی
الروضۀ فی مبانی اخلاق
ایمان و کفر(علامه مجلسی)