روشنفکری

روشنفکری (Intellectualism)

درباره روشنفکری تعاریف مختلفی وجود دارد ولی در کل روشنفکر به کسی گفته می شود که بتواند میان دو امر را از یکدیگر تفکیک کند یعنی بعبارتی بتواند (خوب وبد) ، (بد و بدتر) و (خوب وخوبتر) را تشخیص دهد.

ادامه مطلب...

 

روشنفکران در قرآن کریم به نام «اولی الالباب» معرفی شده اند. «لُب» در ریشه کلمه به معنای مغز گردو است، از آنجایی که مغز گردو شبیه مغز انسان است اشاره به مغز انسان می کند، اولی الالباب یعنی صاحبان مغز.

قدرت تشخیص و تفکیک میان دو امر از همدیگر در قرآن به عنوان «فرقان» یاد شده که بمعنای جدا کننده است، جدا کننده میان دو چیز بطوری که در سوره انفال آیه 29 آمده است (یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا إِن تَتَّقُوا اللَّهَ یَجْعَل لَّکُمْ فُرْقَانًا) ای کسانی که ایمان آورده اید اگر تقوا پیشه کنید، الله برای شما فرقان(جدا کننده) قرار می دهد.

طبق بررسی آیه های قرآن درباره روشنفکران در سوره زمر آیه 17 و 18 آمده است که (فَبَشِّرْ عِبَادِ_الَّذِینَ یَسْتَمِعُونَ الْقَوْلَ فَیَتَّبِعُونَ أَحْسَنَهُ ۚ أُولَٰئِکَ الَّذِینَ هَدَاهُمُ اللَّهُ ۖ وَأُولَٰئِکَ هُمْ أُولُو الْأَلْبَابِ) پس بشارت بده بندگانم را آنهایی که سخنان را می شنوند پس بهترین آن را پیروی (انتخاب) می کنند،آنها همان کسانی هستند که الله آنها را هدایت کرده و آنها همان صاحبان عقل هستند.

بر حسب تعریف قرآن کریم روشنفکران کسانی هستند که با استفاده از فرقان(قدرت تشخیص و تفکیک میان دو چیز) سخنان و ایده های مختلف را می شوند و درست ترین آنها را انتخاب می کنند. این ویژگی یکی از مهمترین ویژگی های روشنفکران است.

از دومین ویژگی روشنفکران، انتقاد پذیری آنهاست بطوری که قرآن کریم در 6 جا از این مسئله سخن به میان آورده (وَمَا یَذَّکَّرُ إِلَّا أُولُو الْأَلْبَابِ) تنها خردمندان (نسبت به حقایق و انتقاد ها) متذکر می شوند.

بر طبق تعاریف اجتماعی روشنفکر نسبت به مسائل جامعه خودی و جامعه جهانی و نیز نسبت به آرمانها و بایسته‌ها احساس مسئولیت و تعهد می‌کند."1" و روشنفکر مخالف هرگونه عقب ماندگی و جهل و خرافه‌است و در جهت رشد و نوسازی تلاش می‌کند."2"  چنانچه در قرآن کریم در سوره رعد آیه 19 الی 22 آمده است که (أَفَمَن یَعْلَمُ أَنَّمَا أُنزِلَ إِلَیْکَ مِن رَّبِّکَ الْحَقُّ کَمَنْ هُوَ أَعْمَىٰ ۚ إِنَّمَا یَتَذَکَّرُ أُولُو الْأَلْبَابِ_الَّذِینَ یُوفُونَ بِعَهْدِ اللَّهِ وَلَا یَنقُضُونَ الْمِیثَاقَ_وَالَّذِینَ یَصِلُونَ مَا أَمَرَ اللَّهُ بِهِ أَن یُوصَلَ وَیَخْشَوْنَ رَبَّهُمْ وَیَخَافُونَ سُوءَ الْحِسَابِ_وَالَّذِینَ صَبَرُوا ابْتِغَاءَ وَجْهِ رَبِّهِمْ وَأَقَامُوا الصَّلَاةَ وَأَنفَقُوا مِمَّا رَزَقْنَاهُمْ سِرًّا وَعَلَانِیَةً وَیَدْرَءُونَ بِالْحَسَنَةِ السَّیِّئَةَ أُولَٰئِکَ لَهُمْ عُقْبَى الدَّارِ) بر طبق تعاریف قرآن در این آیات روشنفکران کسانی هستند که نسبت به باید ها و نباید ها، ارزش ها و آرمانها احساس مسئولیت و تعهد می کنند و بدی ها را با خوبی ها از میان بر می دارند.

از دیگر ویژگی روشنفکران «تفکر» است چنانچه از دیدگاه جلال آل احمد روشنفکر کسی است که فارغ از تعبد وتعصب و به دور از فرمانبری، اغلب نوعی کار فکری می‌کند و نه کار بدنی، و حاصل کارش را که در اختیار جماعت می‌گذارد، کمتر به قصد جلب نفع مادی می‌گذارد."3" در قرآن کریم در سوره آل عمران آیه 190 و 191 درباره تفکر روشنفکران بر مسئله خلقت آمده است که (إِنَّ فِی خَلْقِ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ وَاخْتِلَافِ اللَّیْلِ وَالنَّهَارِ لَآیَاتٍ لِّأُولِی الْأَلْبَابِ_ الَّذِینَ یَذْکُرُونَ اللَّهَ قِیَامًا وَقُعُودًا وَعَلَىٰ جُنُوبِهِمْ وَیَتَفَکَّرُونَ فِی خَلْقِ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ رَبَّنَا مَا خَلَقْتَ هَٰذَا بَاطِلًا) و همچنین در سوره بقره آیه 269 (یُؤْتِی الْحِکْمَةَ مَن یَشَاءُ ۚ وَمَن یُؤْتَ الْحِکْمَةَ فَقَدْ أُوتِیَ خَیْرًا کَثِیرًا ۗ وَمَا یَذَّکَّرُ إِلَّا أُولُو الْأَلْبَابِ) بر طبق این آیات مبارک، روشنفکران کسانی هستند که دارای علم و حکمت هستند و درباره آفرینش آسمان و زمین و نشانه های خلقت تفکر می کنند.

روشنفکری در منظر کلی شامل مجموعه خصلت‌هایی است:

·        قدرت تفکیک و تشخیص دو امر از همدیگر

·        انتقاد پذیری

·        احساس مسئولیت و تعهد نسبت به تعهد ها، آرمان ها و ارزش ها

·        تلاش در مسیر رشد و تعالی

·        داشتن علم و حکمت

·        تفکر بدون هیچگونه تعصبی

 باورهای اشتباه مردم ایران درباره روشنفکری